Historia - Gmina Żukowo

Historia Żukowa jako osady jest bardzo długa, a jej początki osnute są mgiełką wątpliwości. Nazwa wsi występuje w podaniach historycznych pod różnymi postaciami: Sucon, Suchow, Suchovia, Succow, Suhaw, Sukow, Sucowe, Żucovia, Szukow, Żukowo, Żukovia, Żuckau. Prawdopodobnie już w X w. przy ujściu rzeki Słupiny do Raduni, istniała osada. Pierwszą historyczną wzmiankę zawierała bulla papieża Innocentego III z 12 sierpnia 1201 r., w której mowa jest o kościele św. Jakuba w Żukowie. Proboszcz żukowski ks. Jan Stenzel w wydanej w 1891r. Monografii klasztoru żukowskiego utrzymuje, że na wieży kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela była metalowa chorągiewka z umieszczoną datą 1031r., którą uważa za rok jego wybudowania. Żukowo, położone jest 19 km na południowy zachód od Gdańska, 27 km od Gdyni i 12 km od Kartuz. W początkowym okresie rozbudowało się głównie w dolinie rzeki Raduni, w pobliżu wypływu Stołpy, w ostat­nim zaś czasie - na oddzielające się stromym zboczem od dna doliny wysoczyźnie. Wraz z bliższą okolicą położone jest na wysokości od do 190 m n.p.m., a więc znaczenie niżej od okolic Wieżycy i Kartuz, lecz wyżej od drogi wiodącej do Gdańska. Żukowo obejmuje część terenu występującego pod nazwą Pojezierza Kaszubskiego i na tym obszarze jest największym osiedlem nad rzeką Radunią. Już od XIII wieku powiązane było z całą ziemią kaszubską stosunkami gospodarczymi i społecznymi.


Historia Żukowa nierozerwalnie związana jest z klasztorem norbertanek. Zakon powstał w 1121r. w Rheims, a w Polsce pierwszy klasztor został założony przez Piotra Własta wojewodę wrocławskiego w 1126r. pod Kaliszem. Budowa klasztoru w Żukowie miała miejsce w latach 1212-1214 i po tym roku przybywają tu pierwsze norbertanki. Norbertanki żukowskie pochodziły głównie z rodzin kaszubskich. Klasztor miał charakter czysto polski, prowadził szkołę dla córek szlachty kaszubskiej, które uczyły się robótek ręcznych, haftu, pisania, czytania, szycia i życia z głęboką wiarą. W drugiej połowie XIV i na początku XV w. klasztor żukowski przechodzi głęboki kryzys. Dopiero z chwilą przyłączenia Pomorza Gdańskiego do Polski norbertanki uzyskały większą swobodę działania. Klasztor istniał do połowy XIX w. Kasacji dokonał 20 listopada 1834r amtamann Stein z Kartuz. Ostatnia siostra, 81-letnia Agnieszka Bojanowska , zmarła w 1862r. W rok później część zabudowań klasztornych sprzedano, a nowy właściciel przebudował je, niszcząc w ten sposób zabytkowy obiekt starego klasztoru.

 

Początki rozwoju klasztoru zakonu norbertanek usytuowanego nad Radunią sięgają XIII w. Nazwa klasztoru wzięła się od św. Norberta, który związał się z regułą św. Augusta i na znak czystości zakonnicy jego klasztoru nosili białe szaty. Pierwsze siostry zakonne do Żukowa (wtedy Sucow) przeniosły się z Wrocławia. Wspomina o tym wydarzeniu dokument wydany przez Świętopełka II księcia gdańsko-pomorskiego. Budowa klasztoru odbywała się w latach 1212-1214r, a zakonnice sprowadziły się do niego w 1214r. Okoliczne tereny zostały od razu nadane klasztorowi, aby służyły one Najświętszej Panience. Poniższy rysunek przedstawia położenie klasztoru w początkach jego istnienia.
 
W przeciwieństwie do zakonu kartuskiego zakon żukowski zawsze był zakonem polskim, o czym świadczą pradawne imiona sióstr: Bolesława, Ludmiła itd. Dzięki hojnym dobroczyńcom klasztoru Norbertanki z Żukowa stały się jednym z najbogatszych właścicieli feudalnych. Zakonnice utworzyły też szkołę żeńską. Włości ziemski zakonnic nadal się powiększały dzięki ofiarodawcom klasztoru. Wywiązał się nawet pewien spór pomiędzy Cystersami z Oliwy a Norbertankami o przyznanie praw własności Kępy Oksywskiej. W tę sprawę musiał ingerować aż sam papież Innocenty IV. Prócz posiadłości ziemskich zakon żukowski cieszył się regaliami, wśród których na pierwszy plan wysuwają się prawa rybołówcze.

Do Norbetrtanek należały również trzy młyny. Dzięki wybuchowi wojny trzynastoletniej w 1454 r. klasztor żukowski nie uległ wcieleniu przez zakon krzyżacki i pozostał wierny opactwu we Wrocławiu. W szkole zakonnic magnaci gdańscy kazali uczyć swe córki języka polskiego, mimo dominacji na ziemiach gdańskich zakonu krzyżackiego - germańskiego. Przeorysza klasztoru Witosława często doradzała swoim krewnym: Mściwojowi i Świętopełkowi w misjach dyplomatycznych. Do Żukowa zaczęli sprowadzać się również zakonnicy męscy. Znajdowali tu zajęcia w formie spowiedników i starali się o parafię. Proboszczami parafii żukowskiej stawali się Niemcy, którzy wyprzedawali dobra klasztoru. Napotkało to sprzeciw zakonnic i klasztor dostał się w ręce Gdańszczan. Ci również nie prowadzili zbyt uczciwej polityki odnośnie Norbertanek i pozycja zakonu strasznie opadła. Norbertanie nadal walczyli o klasztor, aż otrzymali wyrok, który podporządkował zakon stolicy apostolskiej. Papiestwo wysyłało do Żukowa kolejnych wizytatorów.

Opracowanie na podstawie: Materiałów Urzędu Gminy w Żukowie