Opis geograficzny - Gmina Żukowo

Żukowo, położone jest 19 km na południowy zachód od Gdańska, 27 km od Gdyni i 12 km od Kartuz. W początkowym okresie rozbudowało się głównie w dolinie rzeki Raduni, w pobliżu wypływu Stołpy, w ostat­nim zaś czasie - na oddzielające się stromym zboczem od dna doliny wysoczyźnie. Wraz z bliższą okolicą położone jest na wysokości od do 190 m n.p.m., a więc znaczenie niżej od okolic Wieżycy i Kartuz, lecz wyżej od drogi wiodącej do Gdańska. Żukowo obejmuje część terenu występującego pod nazwą Pojezierza Kaszubskiego i na tym obszarze jest największym osiedlem nad rzeką Radunią. Już od XIII wieku powiązane było z całą ziemią kaszubską stosunkami gospodarczymi.

Obszar gminy Żukowo obejmuje 16 395 ha i stanowi część terenu występującego pod nazwą Pojezierza Kaszubskiego, na tym obszarze Żukowo jest największym osiedlem nad rzeką Radunią. W obręb gminy wchodzą następujące wsie sołeckie: Banino (Borowiec), Borkowo, Chwaszczyno, Glincz (Babi Dół), Leźno (Czaple), Małkowo, Łapino (Mankocin), Widlino, Miszewo, Niestępowo (Stara Piła), Otomino, Pępowo, Przyjaźń, Rębiechowo (Barniewice, Nowy Świat), Skrzeszewo, Sulmin, Tuchom, Żukowo (Lniska, Elżbietowo), Rutki. Gmina Żukowo jest jednym z najpiękniejszych zakątków malowniczego krajobrazu Pojezierza Kaszubskiego. Piękna rzeźba tego terenu, jak całego Pojezierza, została ukształtowana tysiące lat temu, w wyniku działalności potężnych mas lodowcowych. Wówczas tworzyły się charakterystyczne cechy krajobrazu, takie jak: łańcuchy wzniesień, pojedyncze pagórki stożkowate i kopulaste, doliny z rozmieszczonymi w nich jeziorami, korytami strumieni i rzek. Wszystko to stanowi ślady oraz pozostałości lodowcowych moren dennych i czołowych, które miały wpływ na budowę geologiczną terenu.

Obok wymienionych czynników duży wpływ na rzeźbę terenu miały również wody deszczowe, powierzchniowe, wiatry i różnice temperatur. Tutejsze gleby nie są zbyt urodzajne. W ich skład wchodzą głównie piaski gliniaste, gliny piaszczyste, gliny i piaski częściowo zmieszane ze żwirem i kamieniami polnymi. Leżą też głazy narzutowe mniejszych rozmiarów. Gleby żukowskie, na podstawie ewidencji gruntów z roku 1987, zaliczono od II do VI klasy. Na 9 660 ha ogólnego obszaru do klasy II zakwalifikowano 4 ha, Ula - 83 ha, Illb - 568, IVa -I 420 ha, IVb - 3 380 ha, V -I 442 ha.

W okolicy Żukowa znajdują się złoża torfu, w większej mierze już wyeksploatowane oraz złoża żwiru w rejonie Borowca. Źródłem wody dla Żukowa i okolic jest przede wszystkim rzeka Radunia, wypływająca z jeziora Stężyckiego. Zasilają ją również wody wielu strumieni i jezior wieńca raduńskiego: Raduńskie Górne, Raduńskie Dolne z Łączyńskim i Nierzostowem, Kłodno, Białe z dawniejszym Płęsnem, Rekowo, Brodno Małe, Brodno Wielkie, Ostrzyckie z Bukrzynem Małym i Dużym, Patulskim, Dąbrowskie i Lubowisko. Wewnątrz tego wieńca znajduje się kilka tzw. jeziornych oczek, np. we wsi Stare Czaple (z mylnie obecnie nadaną nazwą Zamkowiska), dalej Kamionko, Sołeckie, Łąki Wielkie i Łąki Małe.

Do Gminy Żukowo należy 193, 2 ha powierzchni jezior. Poza elektrownią w Rutkach większość zbiorników wodnych nie ma obecnie istotnego znaczenia gospodarczego. Dawniej stanowiły one poważną pozycję dochodową i bytową nie tylko Norbertanek żukowskich, ale także ludności osiadłej w posiadłości klasztoru, który miał prawa rybołówcze oraz zezwolenie na zakładanie i prowadzenie młynów wodnych.

Warunki klimatyczne i atmosferyczne gminy Żukowo nie różnią się zasadniczo od istniejących na całym Pojezierzu. Charakteryzują je: jesień wyraźnie cieplejsza od wiosny, ostra zima z obfitymi opadami, raptowne zmiany temperatury w ciągu doby, W ostatnich latach, jak na całym Pojezierzu, nie ma tu dawniejszych parnych nocy, zaś okres między wiosną a zimą staje się coraz krótszy. Wiatry, wiejące najczęściej od zachodu lub północnego-zachodu, latem przynoszą deszcze, a zimą są przyczyną odwilży. Wiatry wschodnie latem powodują suszę i niekiedy krótkotrwałe upały, natomiast zimą - silniejsze mrozy,, wiosną zaś dokuczliwe chłody. Średnia temperatura roczna dla najchłodniejszej części Pojezierza wynosi ok. 7,2° C. Dla Żukowa, ze względu na niższe położenie nad poziomem morza jest ona wyższa. Z tego też powodu, wegetacja wiosenna oraz żniwa rozpoczynają się tu tydzień wcześniej niż na wyżej leżących ziemiach Kaszub.

W jeziorach żyją następujące gatunki ryb: szczupak, okoń, jażdż (jazgarz, lin, węgorz, leszcz, „morenka (sielawa), płoć, „baba - krasnopióra (podobna do płoci, z szerszą czerwoną płetwą), „guszka - krąp (podobna do leszcza, lecz mniejsza, także z czerwonymi płetwami), ukleje, „grule - Kiełbie (nieco podobne do jażdża, długości do 15 cm), „łelszówka różanka (do 5 cm długości, podobna do karasia, nie nadająca się do jedzenia), miętus karaś. Po II wojnie światowej sprowadzono sandacza i sieję, które osiągają wagę ponad i kg. Wędkarzom, łowiącym w rzece Raduni, przypadają do „gustu i smaku przede wszystkim pstrągi potokowe i lipienie. Według średniowiecznych zapisów okolice Żukowa, jak i całe Pojezierze, pokryte były gęstymi pasami leśnymi, jednakże pod tym względem obszar dzisiejszy przedstawia się zupełnie inaczej. Mniejsze obszary leśne leżą na wschód, w odległości 1,5 km, większe natomiast - na zachód, południowy zachód oraz południe, w oddaleniu od 4 do 7 km. Są to lasy iglaste, liściaste i mieszane. Dawniej lasy obfitowały w dziką zwierzynę, której obecnie jest stosunkowo mało. Przed całkowitą zagładą chronią ją odpowiednie przepisy prawne.