Sytuacja w pierwszych latach XXI w - Gmina Żukowo

W 2001 r. odbył się w Linii konkurs haftów kaszubskich. Uczestniczyły w nim żukowskie hafciarki. Jedna z nich zajęła wtedy II miejsce.
Inna dorosła hafciarka z Żukowa w konkursie „Haft kaszubski" - Linia 2002 zajęła III miejsce. 7 lipca 2002 r. w XVII Konkursie Współczesnej Sztuki Ludowej Kaszub w Chojnicach w dziedzinie haftu zostały nagrodzone dwie żukowianki.

Bolduan (2002) stwierdził, że dwa zeszyty wzorników haftu żukowskiego osiągnęły razem siedem wydań w nakładzie stu tysięcy egzemplarzy. Autor ten zauważył, że często nabywcami tych teczek byli turyści z USA i Republiki Federalnej Niemiec. Wzorniki te stanowią pewną dokumentację żukowskiej szkoły haftu kaszubskiego. Niektóre hafciarki uważały je za kanon, którego nie powinno się zmieniać. Mogło to prowadzić do pewnego schematyzmu w projektowaniu wzorów na powierzchniach serwet czy obrusów (Szkulmowska, 1995). Z drugiej jednak strony - nadal można dzięki temu, niemal w czystej formie - ukształtowanej przed kilkudziesięcioma laty przez siostry Ptach - oglądać hafty szkoły żukowskiej.

We wrześniu 2003 r., dzięki zaangażowaniu Stowarzyszenia Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Bazuny", powołano w Żukowie koło hafciarskie. Funkcjonuje ono obecnie w Publicznym Gimnazjum nr 2, prowadzone jest przez W. Dzierzgowską i B. Reglińską.

W 2004 r. odbył się kolejny konkurs haftów kaszubskich w Linii. Brały w nim udział żukowskie hafciarki, odnosząc także znaczne sukcesy. Towarzyszył im oficjalny reprezentant gminy - Tomasz Fopke. Później w Żukowie odbyła się wystawa pokonkursowa. W jej przygotowanie włączyła się nauczycielka Irena Biczkowska. Było to ważne wydarzenie kulturalne dla Żukowa - stolicy kaszubskiego haftu. Wiązać można z nim późniejszą uchwałę Rady Miejskiej w Żukowie z 29 października 2004 r., dotyczącą współpracy kulturalnej z gminą Linia.

W 2004 r. prezydent RP uhonorował Złotym Krzyżem Zasługi, za kultywowanie twórczości ludowej, Wandę Dzierzgowską - znaną żukowską hafciarkę. Odznaczona została także Bernadeta Reglińska.

W 2005 r. haft Bernadety Reglińskiej trafił na wystawę „Solidarność. Bohaterowie i wydarzenia w plastyce nieprofesjonalnej" przygotowanej przez Muzeum Etnograficzne w Gdańsku-Oliwie, Oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku (Adamkowicz, 2005).

W tym samym roku odwiedził Żukowo potomek emigranta z Kaszub w USA - J. D. Jelinski. Na pamiątkę podarowano mu serwetkę z wzorem W. Dzierzgowskiej. W ten sposób żukowski haft trafił do stanu Wisconsin.
Na konkurs do Linii w 2005 r. trafiło około 500 haftów. Brały w nim udział hafciarki z Żukowa, część z nich otrzymała nagrody.
Wystawy pokonkursowe haftów, które trafiły z Linii do Żukowa, stworzyły okazję do dyskusji oraz konfrontacji prac żukowskich hafciarek z pracami innych twórców. Miejmy nadzieję, że - jak zauważył Błaszkowski (1979) - również te wystawy były zachętą do dalszej twórczości hafciarek z Żukowa i innych ośrodków.

Warto dodać, że od 2006 r. jednym z celów statutowych Fundacji Skansenu Pszczelarskiego w Żukowie jest wspieranie działalności w dziedzinie rękodzielnictwa i prowadzenie muzeum rękodzieła. Wszak wiadomo, że wśród elementów haftu kaszubskiego nie powinno zabraknąć pszczółki.

W promowaniu tego rękodzieła artystycznego istotne znaczenie mają dla żukowianek stare kościoły. Z nich nadal można czerpać wzorce. Także na ołtarze w świątyniach na powrót trafiają hafty kaszubskie. Ważną rolę w promocji haftu odgrywają zespoły pieśni i tańca, a zwłaszcza ich członkinie. Kolorowe wzory kaszubskie wyszyte są bowiem na bluzkach i fartuchach. Zdaniem Kwidzińskiego (1998) na białych rękawach 30 cm od mankietów powinien być wzór o wymiarach 23 cm szerokości oraz 17 cm wysokości. Według tego autora 7 cm od dolnej krawędzi białego fartucha sporządza się haft kaszubski mający 9 cm wysokości w środku i 4 cm na bokach.

Na Kaszubach oraz daleko poza nimi Żukowo znane jest jako stolica kaszubskiego haftu. Pojawienie się w 2005 r. widokówki z napisem „Żukowo. Kolebka haftu kaszubskiego" niewątpliwie rozsławia hafciarstwo na Kaszubach. Ostatnio pojawiły się również okrągłe żółto czarne naklejki z herbem Żukowa i napisami: większym - „Gmina Żukowo", a także mniejszym - „Kòlibka kaszëbsczégò wësziwù". Ten sposób promocji powinien mieć pozytywne skutki dla kaszubskiego hafciarstwa nie tylko w 2006 r. (który w woj. pomorskim ogłoszono Rokiem Kaszubskim), ale znacznie dłużej.

Okazuje się, że haftem kaszubskim zajęły się nie tylko dziewczęta w Żukowie, ale również te za oceanem. Jak podał mówiący po kaszubsku David Shulist - w Kanadzie uczą żukowskiego haftu.

W szkole żukowskiej żywe są tradycje dawnego haftu norbertanek, nie ma przeszkód, z wprowadzaniem nowych pomysłów plastycznych. Zespoły hafciarskie spełniają rolę kulturotwórczą i przyczyniają się do kształtowania ciekawego modelu spędzania wolnego czasu. Uwrażliwiają na piękno środowiska, w których działają. W ten sposób wzbogacają krajobraz kulturalny Kaszub.

Haft kaszubski szkoły żukowskiej - przeszłość i współczesność
Materiały monograficzne 
Marian Jeliński